Düşünmenin metodu

Uzun süredir bildiğim her şeyin doğruluğunu sorguluyorum. Bu süreçte politikadan dine, tarihten psikolojiye kadar birçok alanda farklı görüşlerin doğru olduğunu anladım. Beni yanlışa sevk eden şeylerden kurtulmanın zamanı geldi geçiyor bile. Burada şu soru sorulmalıdır: İnsan neden yanlış inançlara sahiptir, zihinsel süreçte nasıl bir yol hakikate ulaştırır? Rasyonel düşünme nedir?

Öncelikle rasyonel olan akli olandır yani aklın “doğru” dediğidir. Rasyonel olan her rasyonel varlık tarafından kabul edilen görüştür yani aklın ilkeleri evrensel nitelik taşır(örneğin matematik,ahlak). Tıpkı matematikte ve ahlakta ortaya çıktığı gibi rasyonel aklın kuralları vardır ve bunlar değişmez. Örneğin 2+4=6 önermesi değişime açık değildir. Ya da üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olması. Nedenin sonuçtan önce var olması vs. Dolayısıyla düşüncelerin akla uygunluğunu test ederken arayacağımız ilk şey kuralları olması ve evrensel olmasıdır. Rasyonel düşünce Aklın doğayla ilişkisindeyse en iyi açıklamaya yönelmek demektir. Örneğin rasyonel akıl dünyanın yuvarlak olduğunu söyleyecektir. Çünkü yuvarlak olmasıyla ilgili kanıtlar düz olmasıyla ilgili olan kanıtlardan çok daha kuvvetlidir. Dolayısıyla rasyonel akıl dış dünyayla ilişkisinde daha olası olanı seçer. Örneğin hiçbir rasyonel varlık dünyaya olası bir meteor çarpımına karşı tedbir almayız çünkü bu çok çok düşük olasılıktır. Ya da kimse ortada hiçbir sebep yokken “yarın belki beni yıldırım çarpabilir” diye düşünerek paratonerle çıkmaz dışarıya. Görüldüğü gibi doğayla alakalı yargılarda da rasyonel akıl evrenselliğini sürdürür.

Öncelikle şunu bilmeliyiz ki bilgimizi, düşüncelerimizi ve kararlarımızı etkileyen 4 temel etmen vardır. Bunlar: Bilinçaltı, kültür(toplum), duygular ve akıl.

1.Kültür ve toplumun rasyonelliği:

Kültürümüz düşüncelerimizde çok büyük bir rol oynar: Örneğin erkekler neden etek giymemelidir ya da neden büyüklerin eli öpülür vs. Toplumsal olan evrensel bir kural görevi göremez. Fakat bu toplumsal olan akıl dışıdır demek de değildir çünkü toplumsal olup akla uygun olan da birçok şey vardır. Örneğin insanlara selam vermek toplumsal bir şeydir ancak insanlara selam vermemekten oldukça daha makuldür. Dolayısıyla biz toplumsal şeylerin rasyonel ya da irrasyonel olduğunu kesin olarak söyleyemeyiz. Toplumsal olan şeyler kültür gelenek semboller vs non-rational’dır. Dolayısıyla toplumsal olan her şey akıl tarafından sorgulanmalıdır. Böylece rasyonel olup olmadığı anlaşılır.

2.Bilinçaltı:

Bilinçaltı deneyimlerimizi fark etmeden depolayıp yorumladığımız fikirleri barındıran sistemdir. Zihinsel kimliğimizin %90’ını bilinçaltı oluşturur. Dolaysıyla bu sistem inançlarımızda çok önemli bir rol oynar. Örneğin arka planda bir müzik çalarken kötü bir olay yaşayın. Aynı müzik bir başka ortamda çalınca zihin irrasyonel olarak tekrar kötü bir şey yaşayacağınızı düşünür. Bilinçaltında inançları ayıklayabilecek bir mekanizma gözükmemektedir. Dolayısıyla bilinçaltı tarafından oluşturulan inançlar da rasyonel değildir. Ancak bana kalırsa irrasyonel de sayılmaz. Çünkü fark edilmeyeni depolayan bilinçaltı zaman zaman bizim fark etmediğimiz tehlikelere karşı da bizi uyarabilir. Sonuç olarak bilinçaltı da non-rationaldir ve aklın süzgecinden geçirilmelidir.

3.Duygular: Belki de rasyonel olmadığı en açık şeydir. Örneğin akla müracaat etmeden sevdiğimiz insanların söylediklerini doğru olarak kabul ederken sevmediğimiz birininkine yanlış diyebiliriz. Bazen o kadar ileri gideriz ki sırf bazı şeyleri sevdiğimiz için onlara akli kılıf uydurmaya çalışırız. Bazen bir kediyi çok severiz ve bu hayvanların dünyanın en üstün varlıkları olduğunu düşünebiliriz. Ancak bunların hiçbir rasyonel yani yoktur. Bu inançlar da test edilmeden önce güvenilmezdir.

Aklın doğru çalışması ve rasyonel bir şekilde düşünebilme ancak duyguların bilinçaltının ve kültürün etkileri ortadan kalkınca mümkündür. Rasyonel bir birey duygularıyla bilinçaltıyla ve kültürle karar veremez. Veya hiçbir görüşünü bu üçüyle temellendiremez.